در بعضی از ميلها و غرائز كه غريزه جنسی از آنها است اين تمنا غالبا
بصورت يك عطش روحی در می‏آيد ، يعنی قناعت و پايان پذيری را در آن راه‏
نيست .
غريزه طبيعی را می‏توان اشباع كرد ، اما تمنای كاذب خصوصا اگر شكل عطش‏
روحی به خود بگيرد ، اشباع پذير نيست .
اشتباه كسانيكه برای جلوگيری از سركوبی غرائز و به منظور رشد استعدادها
، رژيم اخلاق آزاد را باصطلاح پيشنهاد كردند ناشی از اين است كه اين‏
تفاوت شگرف انسان و حيوان را ناديده گرفتند و به اين جهت توجه نكردند
كه ميل به بی نهايت در سرشت انسان نهفته است ، انسان چه در زمينه پول‏
و اقتصاديات ، چه در زمينه سياست و حكومت و تسلط بر ديگران و چه در
زمينه امور جنسی اگر زمينه مساعدی برای پيشروی ببيند در هيچ حدی توقف‏
نمی‏كند ، خيال كردند كه حاجت جنسی در وجود بشر فی المثل نظير حاجت‏
طبيعی هر كسی به ادرار و خالی كردن مثانه است ، منع و حبس ادرار از نظر
پزشكی مضرات فراوانی دارد ، اما خالی كردن آن حدود و شرائطی ندارد . اگر
فرضا كسی قدم به قدم در كوچه‏ها و خيابانها محل مناسب و پاكيزه و مجانی‏
برای ادرار بيابد بيش از

مقدار حاجت به آنها توجهی نخواهد كرد .
نهايت جهالت است كه غريزه جنسی ، يا غريزه قدرت طلبی يا پول پرستی‏
بشر را از اين قبيل بدانيم و توجه خود را تنها به جنبه‏های محروميت و
اشباع نشدن غريزه معطوف كنيم و عوارض حيرت آور و پايان ناپذير جهت‏
مخالف را ناديده بگيريم .
اگر انسان در اين زمينه‏ها مانند حيوانات ظرفيت محدود و پايان‏پذيری‏
می‏داشت احتياجی نبود نه بمقررات سياسی و نه بمقررات اقتصادی و نه‏
بمقررات جنسی ، از نظر اخلاقی نيز نه نيازی به اخلاق سياسی و اجتماعی بود
، نه به اخلاق اقتصادی و نه به اخلاق جنسی ، همان ظرفيت محدود طبيعی همه‏
مشكلات را حل می‏كرد .
اما همچنانكه از مقررات و اخلاق محدود كننده ، در روابط اجتماعی و امور
اقتصادی و از " عفت و تقوی سياسی و اجتماعی " گريزی نيست ، از
مقررات و اخلاق محدود كننده جنسی و از " عفت و تقوی جنسی " نيز گريزی‏
نمی‏باشد .

اخلاق جنسی ( 6 ) انضباط جنسی ، غريزه عشق

دموكراسی در اخلاق
رشد شخصيت از نظر غريزه عشق
در دموكراسی اخلاق نيز مانند سياست ، بايد اصول آزادی و دموكراسی‏
حكمفرما باشد مطلب صحيح و درستی است ، يعنی انسان بايد با غرائز و
تمايلات خود مانند يك حكومت عادل و دموكرات با توده مردم رفتار كند .
ولی عده‏ای آنجا كه پای مسائل اخلاقی در ميان می‏آيد ،

يا آنجا كه انسان در مقابل خودش قرار گرفته و بايد درباره رفتار خودش‏
با خودش قضاوت كند ، عمدا يا سهوا دموكراسی را با خودسری و هرج و مرج و
بی بند و باری اشتباه می‏كنند ، اسلام درباره اخلاق جنسی همان را می‏گويد كه‏
جهان امروز درباره اخلاق سياسی و اخلاق اقتصادی پذيرفته است .
اخلاق سياسی به غريزه قدرت و برتری طلبی مربوط است و اخلاق اقتصادی به‏
حس افزون طلبی ، همچنانكه اخلاق جنسی مربوط است به غريزه جنسی ، از نظر
لزوم آزادی از يك طرف و لزوم انضباط شديد از طرف ديگر هيچ تفاوتی ميان‏
اين سه بخش اخلاق نيست ، معلوم نيست چرا طرفداران اخلاق نوين جنسی اين‏
گشاده دستی‏ها را تنها درباره اخلاق جنسی جايز می‏شمارند ؟

رشد شخصيت از نظر غريزه جنسی

يكی از مسائل مهم اخلاق جنسی مسئله عشق است . چنانكه می‏دانيم فلاسفه از
قديم الايام برای عشق فصل مخصوصی باز كرده و به بررسی ماهيت آن
پرداخته‏اند ، ابن سينا رساله خصوصی در عشق فراهم آورده است ، عرفا عشق‏
را در همه اشياء ساری ، و عشق انسان به انسان را مظهر آن حقيقت كلی‏
دانسته‏اند .

شعراء اهل ادب با آنكه شهوت را امری حيوانی و پست شمرده‏اند ، عشق را
ستايش كرده و به آن افتخار كرده‏اند تا آنجا كه مقايسه عقل و عشق و ترجيح‏
عشق بر عقل بخشی از ادبيات ما را تشكيل می‏دهد .
عشقی كه مورد ستايش واقع شده و از غير مقوله شهوت دانسته شده است‏
تنها عشق الهی نيست ، حتی عشق انسان به انسان نيز در بعضی از اقسامش‏
امری شريف و خارج از مقوله شهوت معرفی شده است .
نقطه مقابل اين عده ، افرادی بوده و هستند كه عشق را چه از لحاظ مبدأ و
چه از لحاظ كيفيت و چه از لحاظ هدف ، جز حدت و شدت غريزه جنسی‏
نمی‏دانند و به عشق مقدس ، ايمان و اعتراف ندارند ، از نظر اين عده‏
استعمال عشق در مورد خداوند نيز خارج از نزاكت و ادب و عبوديت است .
از نظر دسته اول ، عشق تقسيماتی دارد ، يكی از اقسام آن عشق انسان به‏
انسان است ، اين عشق نيز به نوبه خود بر دو قسم است جسمانی و نفسانی (
و به تعبير ديگر : حيوانی و انسانی ) ولی از نظر دسته دوم عشق تقسيمات و
اقسامی ندارد ، هر چه هست

همان شهوت است و بس .
امروز در ميان بعضی از فلاسفه جديد عقيده سومی پيدا شده است ، از نظر
اين عده ريشه همه عشقها امر جنسی است ، ولی همين امر جنسی در شرائط خاصی‏
تدريجا تغيير شكل می‏دهد و خاصيت جنسی و شهوانی خود را از دست می‏دهد و
جنبه روحی و معنوی به خود می‏گيرد .
اين عده به دو گونگی عشق قائل هستند . اما به معنی دو گونگی از لحاظ
حالت و كيفيت و هدف و آثار ، نه دو گونگی از لحاظ ريشه و مبدأ . از
نظر اين عده جای تعجب نيست كه يك امر مادی شكل معنوی بخود بگيرد ،
زيرا ميان ماديات و معنويات آنچنان ديوار غير قابل عبوری وجود ندارد و
به قول يكی از اهل نظر " هر امر معنوی ، اصل و پايه طبيعی دارد و هر امر
مادی يك گسترش و بسط معنوی " ( 1 ) .
ما فعلا نمی‏خواهيم وارد اين بحث عميق روانی و فلسفی بشويم و به نقل و
نقد عقايد و آراء زيادی كه در اين باره قديما و جديدا گفته شده بپردازيم‏
، در اينجا همين قدر می‏گوئيم خواه عشق

ريشه غير جنسی داشته باشد و خواه نداشته باشد ، و به فرض اول خواه‏
بتواند تغيير شكل و ماهيت بدهد و جنبه معنوی و روحانی پيدا كند ، خواه‏
نكند ، در اين جهت نمی‏توانيم ترديد داشته باشيم كه عشق از لحاظ آثار
روانی و اجتماعی ، يعنی از لحاظ تحولاتی كه در روح فرد ايجاد می‏كند و از
لحاظ تأثيراتی كه در خلق آثار هنری و ذوقی و اجتماعی دارد ، با يك شهوت‏
ساده حيوانی كه هدفش صرفا ارضاء و اشباع است تفاوت بسيار دارد .
حالت خاص شهوانی تا وقتيكه صورت شهوانی دارد مقرون به خودخواهی است‏
و در اين حالت انسان به موضوع شهوت به چشم يك ابزار و وسيله نگاه‏
می‏كند ، اما همينكه شكل عشق به خود گرفت ، موضوع دلخواه آنچنان اصالت‏
پيدا می‏كند كه حتی از جان خواستار عزيزتر و گرانبهاتر می‏گردد و خواستار
فدائی موضوع دلخواه خود می‏شود ، يعنی شخص خواستار از " خودی " بيرون‏
می‏رود و لااقل خودی او خودی طرف را نيز در بر می‏گيرد ، از اين رو است كه‏
عشق به عنوان مربی ، كيميا ، معلم و الهام بخش خوانده شده است .

سعدی می‏گويد :

يا مثلا حافظ می‏گويد :
بلبل از فيض گل آموخت سخن ، ورنه نبود اين همه قول و غزل ، تعبيه‏
در منقارش
ادبيات جهان پر است از اين تعبيرات .
عشق را ، هم غربی ستايش كرده ، هم شرقی ، اما با اين تفاوت كه ستايش‏
غربی ، از آن نظر است كه وصال شيرين در بر دارد ، و حداكثر از آن نظر كه‏
به از ميان رفتن خودی فردی كه همواره زندگی را مكدر می‏كند و به يگانگی در
روح منجر می‏شود ، و دو شخصيت بسط يافته و يكی شده توأم با يكديگر زيست‏
می‏كنند و از حداكثر لطف زندگی بهره‏مند می‏گردند .
اما ستايش شرقی از اين نظر است كه عشق فی حد ذاته

مطلوب و مقدس است : به روح ، شخصيت و شكوه می‏دهد ، الهام بخش است ،
كيميا اثر است ، مكمل است ، تصفيه كننده است ، نه بدان جهت كه وصالی‏
شيرين در پی دارد و يا مقدمه همزيستی پر از لطف در روح انسانی است ، از
نظر شرقی اگر عشق انسان به انسان مقدمه است ، مقدمه معشوقی عاليتر از
انسان است و اگر مقدمه يگانگی و اتحاد است ، مقدمه يگانگی و وصول به‏
حقيقتی عالی‏تر از افق انسانی است ( 1 ) .
خلاصه اينكه در مسئله عشق نيز مانند بسياری از مسائل ديگر طرز تفكر شرقی‏
و غربی متفاوت است ، غربی در عين اينكه در آخرين مرحله ، عشق را از يك‏
شهوت ساده جدا می‏داند و به آن صفا و رقتی روحانی می‏دهد ، آنرا از
چهارچوب مسائل زندگی خارج نمی‏سازد ، و به چشم يكی از مواهب زندگی‏
اجتماعی به آن می‏نگرد ، اما شرقی عشق را در مافوق مسائل عادی زندگی جستجو
می‏كند .
اگر آن فرضيه را بپذيريم كه می‏گويد عشق از لحاظ ريشه و هم از لحاظ
كيفيت ، هدف و آثار ، جز غريزه جنسی نيست ، عشق

در اخلاق جنسی فصل جداگانه‏ای نخواهد داشت ، آنچه درباره لزوم و عدم لزوم‏
پرورش غريزه جنسی ، گفته شد در اين باره كافی است . و اما اگر عشق را
از لحاظ ريشه و لااقل از لحاظ كيفيت و آثار روانی اجتماعی ، با غريزه‏
جنسی مغاير دانستيم ناچاريم فصل جداگانه‏ای برای لزوم و عدم لزوم پرورش‏
اين استعداد باز كنيم . لزوم اشباع غريزه جنسی كافی نيست كه عشق را مجاز
بشماريم ، همچنانكه اشباع غريزه جنسی برای پرورش اين حالت نيمه معنوی‏
كافی نيست و محروميت از اين موهبت ممكن است عوارضی داشته باشد كه با
اشباع حيوانی غريزه جنسی چاره پذير نيست .
راسل در زناشوئی و اخلاق می‏گويد : " كسانيكه هرگز از وحدت صميمانه و
عميق رفاقت پرشور يك عشق طرفينی بوئی نبرده‏اند ، در حقيقت شيرينی‏
جنبه‏های زندگی را نچشيده‏اند و بی آنكه خود بدانند محروميت از آن ،
عواطف آنان را بسوی قساوت ، حسادت و زورگوئی سوق می‏دهد " .
معمولا گفته می‏شود كه مذهب دشمن عشق است ، باز طبق معمول اين دشمن‏
اينطور تفسير می‏شود كه چون مذهب ، عشق را

با شهوت جنسی يكی می‏داند و شهوت را ذاتا پليد می‏شمارد ، عشق را نيز
خبيث می‏شمارد .
ولی چنانكه می‏دانيم اين اتهام درباره اسلام صادق نيست ، درباره مسيحيت‏
صادق است ، اسلام شهوت جنسی را پليد و خبيث نمی شمارد تا چه رسد به عشق‏
كه يگانگی و دوگانگی آن با شهوت جنسی مورد بحث و گفتگو است .
اسلام محبت عميق و صميمی زوجين را به يكديگر محترم شمرده و به آن توصيه‏
كرده است و تدابيری به كار برده كه اين يگانگی و وحدت هر چه بيشتر و
محكمتر باشد .
نكته‏ای كه در اينجا هست و از آن غفلت شده اين است : علت اينكه‏
گروهی از معلمان اخلاق با عشق از نظر اخلاقی به مخالفت برخاسته‏اند و لا اقل‏
آنرا اخلاقی نشمرده‏اند ضديت عقل و عشق است . عشق آنچنان سركش و نيرومند
است كه هر جا راه پيدا می‏كند به حكومت سلطه عقل خاتمه می‏دهد ، عقل‏
نيروئی است كه به قانون فرمان می‏دهد و عشق باصطلاح تمايل به آنارشی دارد
و پابند هيچ رسم و قانونی نيست ، عشق يك نيروی انقلابی انضباط ناپذير
آزادی طلبی است ، عليهذا سيستم‏هائی كه اساس خود را بر

پايه عقل گذاشته‏اند نمی‏توانند عشق را تجويز كنند . عشق از جمله اموری‏
است كه قابل توصيه و تجويز نيست ، آنچه در مورد عشق قابل توصيه است‏
اين است كه اگر به حسب تصادف و به علل غير اختياری پيش آيد ، شخص‏
بايد چگونه عمل كند تا حداكثر استفاده را ببرد و از آثار مخرب آن مصون‏
بماند .
مطلب عمده‏ای كه در اينجا هست رابطه عشق و عفت است . آيا عشق به‏
مفهوم عالی و مفيد خود در محيط های به اصطلاح آزاد ، بهتر رشد می‏يابد و يا
عشق عالی توأم با عفت اجتماعی است ، محيط هائی كه در آنجا زن به حال‏
ابتذال در آمده است ، كشنده عشق عالی است ؟
اين مطلبی است كه در قسمت آينده كه آخرين قسمت اين بحث است مطرح‏
خواهد شد .

اخلاق جنسی ( 7 ) عشق و عفت

ويل دورانت می‏گويد : در سر تا سر زندگی انسان ، به اتفاق همه " عشق‏
" از هر چيز جالب‏تر است ، و تعجب اينجا است كه فقط عده كمی درباره‏
ريشه و گسترش آن بحث كرده‏اند در هر زبانی دريائی از كتب و مقالات ،
تقريبا از قلم هر نويسنده‏ای درباره عشق پيدا شده است و چه حماسه‏ها و
رامها و چه اشعار شورانگيزی كه درباره آن به وجود آمده است ، با اين همه‏
چه ناچيز است تحقيقات علمی محض درباره اين امر عجيب ، و اصل طبيعی آن‏
، و علل تكامل و گسترش شگفت انگيز آن ، از آميزش ساده " پروتوزوئا "
تا

فداكاری " دانته " و خلسات " پترارك " و وفاداری " هلوئيز ، به‏
ابلارد " ( 1 ) .
ما در صفحات قبل گفتيم آنچه مجموعا از گفته‏های علمای قديم و جديد
درباره ريشه و هدف عشق و يگانگی يا دو گانگی آن با ميل جنسی استنباط
می‏شود سه نظريه است ، و گفتيم عشق هم در غرب و هم در شرق از شهوت‏
تفكيك شده و امر قابل ستايش و تقديسی شناخته شده است ، ولی اين ستايش‏
و تقديس آنطور كه ما استنباط كرده‏ايم از دو جنبه مختلف بوده است كه‏
قبلا توضيح داده شد .
مطلب عمده در اينجا رابطه عشق و عفت است ، بايد ببينيم اين استعداد
عالی و طبيعی در چه زمينه و شرائطی بهتر شكوفان می‏گردد ؟ آيا آنجا كه يك‏
سلسله مقررات اخلاقی به نام عفت و تقوی بر روح مرد و زن حكومت می‏كند و
زن به عنوان چيزی گرانبها دور از دسترس مرد است اين استعداد بهتر به‏
فعليت می‏رسد يا آنجا كه احساس منعی به نام عفت و تقوی در روح آنها
حكومت نمی كند و اساسا چنين مقرراتی وجود ندارد و زن در نهايت ابتذال‏
در اختيار

مرد است ؟ اتفاقا مسئله‏ای كه غير قابل انكار است اين است كه محيط های‏
باصطلاح آزاد مانع پيدايش عشقهای سوزان و عميق است ، در اين گونه محيط
ها كه زن به حال ابتذال درآمده است ، فقط زمينه برای پيدايش هوسهای آنی‏
و موقتی و هر جائی و هرزه شدن قلبها فراهم است .
اين چنين محيطها ، محيط شهوت و هوس است نه محيط عشق به مفهومی كه‏
فيلسوفان و جامعه شناسان آنرا محترم می‏شناسند ، يعنی آن چيزی كه با
فداكاری و از خود گذشتگی و سوز و گداز توأم است ، هشيار كننده است ،
قوای نفسانی را در يك نقطه متمركز می‏كند ، قوه خيال را پر و بال می‏دهد و
معشوق را آنچنانكه می‏خواهد در ذهن خود رسم می‏كند نه آنچنانكه هست ، خلاق‏
و آفريننده نبوغها و هنرها و ابتكارها و افكار عالی است !
بهتر است اينجا مطلب را از زبان خود دانشمندانی كه طرفدار اصول نوينی‏
در اخلاق جنسی می‏باشند بشنويم . ويل دورانت می‏گويد : " يونانيان شعر
عاشقانه را گر چه در مورد غير طبيعی آن ( عشق مرد بمرد ) می‏شناختند ،
داستانهای هزار و يك شب نشان

می دهد كه سرودهای عاشقانه از قرون وسطی جلوتر بوده ، ولی ترغيب عفت و
پاكدامنی از طرف كليسا كه او را به علت دور از دسترس بودن جذابيت‏
بخشيد مايه نضج غزل عاشقانه گرديد ، حتی لارشكوفو نويسنده نيش زن می‏گويد
: " چنين عشقی برای روح مانند جان برای بدن است " . . . اين استحاله‏
ميل جسمانی را به عشق معنوی چگونه توجيه كنيم ؟ چه موجب می‏شود كه اين‏
گرسنگی حيوانی چنان صفا و لطف بپذيرد كه اضطراب جسمانی به رقت روحی‏
تبديل شود . . . آيا رشد تمدن است كه به علت تأخير انداختن ازدواج‏
موجب می‏شود تا اميال جسمانی برآورده نشود و بدرون نگری و تخيل سوق داده‏
شود و محبوب را در لباس رنگارنگی از تخيلات اميال نابرآورده جلوه‏گر
سازد ؟ آنچه بجوئيم و نيابيم عزيز و گرانبها می‏گردد ، زيبائی به قدرت‏
ميل بستگی دارد و ميل با اقناع و ارضاء ضعيف و با منع و جلوگيری قوی‏
می‏گردد " ( 1 ) هم او می‏گويد : " به عقيده ويليام جيمس ، حيا امر
غريزی نيست ، اكتسابی است ، زنان دريافتند كه دست و دل بازی مايه طعن‏
و تحقير است و اين امر را به دختران خود ياد دادند . . . زنان بی شرم جز
در موارد زودگذر ما

برای مردان جذاب نيستند . خودداری از انبساط ، و امساك در بذل و بخشش‏
بهترين سلاح برای شكار مردان است ، اگر اعضای نهانی انسان را در معرض‏
عام تشريح می‏كردند توجه ما به آن جلب می‏شد ولی رغبت و قصد به ندرت‏
تحريك می‏گرديد .
مرد جوان به دنبال چشمان پر از حيا است و بدون آنكه بداند حس می‏كند
كه اين خودداری ظريفانه از يك لطف و رقت عالی خبر می‏دهد ، حيا و در
نتيجه عزيز بودن زن و معشوق واقع شدن او برای مرد پاداشهای خود را پس‏
انداز می‏كند و در نتيجه نيرو و شجاعت مرد را بالا می‏برد و او را به‏
اقدامات مهم وا ميدارد و قوائی را كه در زير سطح آرام حيات ما ذخيره‏
شده است بيرون می‏ريزد " ( 1 ) .
هم او می‏گويد : " امروز لباسهای سنگين فشارآور كه مانند موانعی بودند
از ميان رفته‏اند ، و دختر امروز خود را با جسارت تمام از دست لباسهای‏
محترمانه‏ای كه مانع حمل بود رهانيده است ، دامنهای كوتاه بر همه جهانيان‏
به جز خياطان نعمتی است و تنها عيبشان اين است كه قدرت تخيل مردان را
ضعيف‏تر می‏كند و شايد

اگر مردان قوه تخيل نداشته باشند زنان نيز زيبا نباشند ! " ( 1 ) .
برتراند راسل در كتاب زناشوئی و اخلاق در فصلی كه به عنوان " عشق‏
رمانتيك " باز كرده است می‏گويد : " اصل عشق رمانتيك اين است كه‏
معشوق خود را بسيار گرانبها و به دست آوردنش را بسيار دشوار بدانيم . .
. . بهای زيادی كه برای زن قائل می‏شدند نتيجه روانشناسی اشكال تصرف وی‏
بود " ( 2 ) . و نيز می‏گويد : " از لحاظ هنر مايه تأسف است كه به‏
آسانی بتوان به زنان دست يافت و خيلی بهتر است كه وصال زنان دشوار
باشد بدون آنكه غير ممكن گردد ! . . . در جائی كه اخلاقيات كاملا آزاد
باشد انسانی كه بالقوه ممكن است عشق شاعرانه داشته باشد عملا بر اثر
موفقيتهای متوالی به واسطه جاذبه شخصی خود ، ندرتا نيازی به توسل به‏
عالی‏ترين تخيلات خود خواهد داشت " ( 3 ) .
و نيز می‏گويد : " كسانی هم كه افكار كهنه را پشت سر گذاشته‏اند در
معرض خطر ديگری در مورد عشق به مفهوم عميقی

كه ما برای آن قائليم قرار گرفته‏اند ، اگر مردی هيچ گونه رادع اخلاقی در
برابر خود نبيند ، يكباره تسليم تمايلات جنسی شده و عشق را از كليه‏
احساسات جدی و عواطف عميق جدا ساخته و حتی آنرا با كينه همراه می‏سازد
" ( 1 ) .
عجبا ! آقای راسل در اينجا دم از اخلاقيات می‏زند ، مقصود او از
اخلاقيات چيست ؟ او كه عفت و تقوی را محكوم می‏كند ، حتی ازدواج را مانع‏
عشق بلكه مانع هيچ گونه تمتع از غير همسر شرعی و قانونی نمی داند و معتقد
است كه زن فقط بايد كاری بكند كه از غير همسر قانونی باردار نشود ، او
كه زنا را جز در صورت عنف و يا در صورتی كه صدمه جسمی برطرف وارد شود
مجاز می‏شمارد ! او كه اخلاق را جز تطبيق كردن و هماهنگ ساختن منافع خود
با اجتماع نمی داند ، او كه چنين فكر می‏كند چه تصور صحيحی از اخلاقی كه‏
مانع ورادع تمايلات جنسی و پرورش دهنده احساسات لطيف عشقی باشد دارد ؟
!
به هر حال آنچه مسلم است اين است كه محيطهای اشتراكی جنسی يا شبه‏
اشتراكی كه آقای راسل و امثال او پيشنهاد و آرزو

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: